Na zdjęciu: Uroczyste przekazanie obiektów z udziałem m. in. ministra kultury prof. Piotra Glińskiego i  minister nauki i sztuki Saksonii dr Evy-Marii Stange. autor zdjęcia Danuta Matloch

 

fot. D. Matloch

- Restytucja polskich dóbr kultury to jeden z priorytetów ministerstwa kultury - podkreślił wicepremier Piotr Gliński w Łodzi podczas uroczystości przekazania łódzkiemu Muzeum Archeologicznemu i Etnograficznemu ponad 100 eksponatów utraconych w czasie II wojny światowej. Z Niemiec do Polski powróciły 124 zabytki etnograficzne i 14 fotografii. Uroczyste przekazanie obiektów z udziałem m. in. ministra kultury prof. Glińskiego i  minister nauki i sztuki Saksonii dr Evy-Marii Stange odbyło się 10 lipca br. w EC1 Łódź – Miasto Kultury.

W uroczystości uczestniczyli również: wicedyrektor Państwowych Zbiorów Sztuki w Dreźnie prof. Dirk Syndram, dyrektor Grassi Muzeum Etnograficznego w Lipsku Nanette Jacomijn Snoep oraz dyrektor Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi prof. Ryszard Grygiel.

„Wydarzenie historyczne”

- Uczestniczymy dziś w wydarzeniu historycznym. Mamy bowiem do czynienia z kontynuacją procesu restytucyjnego, w wyniku którego utracone obiekty etnograficzne nie tylko powracają do macierzystych zbiorów, lecz na nowo po tylu latach zostają scalone w jedną całość – powiedział wicepremier, minister kultury Piotr Gliński podczas uroczystości w Łodzi.

Jak dodał, "nie jesteśmy w stanie odtworzyć całości kolekcji, ale to, co udało się odzyskać pokazuje jej skalę i wyjątkowość". Wicepremier podkreślił, że do tego ważnego wydarzenia dla polskiego dziedzictwa narodowego i relacji kulturalnych między stronami polską i niemiecką nie doszłoby, gdyby nie "obopólny wysiłek, otwarty dialog i życzliwa współpraca".

Odzyskane zabytki przyczynią się do „rozkwitu muzeum”

Obecna na uroczystości minister nauki i sztuki Wolnego Kraju Saksonii Eva-Maria Stange wskazała, że przekazaniem zbiorów pragnie "choć w małej części przyczynić się do załagodzenia bezprawia, które wyrządziły Polsce czasy okupacji przez państwa narodowo-socjalistyczne".

Dyrektor łódzkiego Muzeum prof. Ryszard Grygiel przyznał, że po blisko 50 latach pracy w placówce jest szczęśliwy z powrotu do Polski coraz większej części najcenniejszej kolekcji etnograficznej.

- To przyczyni się do rozkwitu naszego muzeum, które będzie miało większą siłę przyciągania. Pragnę zapewnić, że dołożymy wszelkich starań, aby te cenne eksponaty miały właściwe warunki przechowywania i ekspozycji. Temu celowi ma służyć generalny remont muzeum, który zostanie przeprowadzony dzięki wsparciu MKiDN oraz urzędu marszałkowskiemu w Łodzi – zapewnił.

Na zdjęciu: Uroczyste przekazanie obiektów z udziałem m. in. ministra kultury prof. Piotra Glińskiego i  minister nauki i sztuki Saksonii dr Evy-Marii Stange. autor zdjęcia Danuta Matloch

fot. D. Matloch

Kolekcja etnograficzna z Muzeum Etnograficznego w Łodzi

Kolekcja etnograficzna z Muzeum Etnograficznego w Łodzi stanowiła przed wojną trzon jego zbiorów. Liczyła ponad 1300 zabytków przybliżających życie i kulturę ludów zamieszkujących tereny Afryki, Azji oraz Ameryki Środkowej i Południowej. We wrześniu 1940 r. została wywieziona do Lipska i rozdzielona między różne instytucje muzealne w Lipsku, Getyndze, Hamburgu i Kolonii.   

Po zakończeniu II wojny światowej obiekty tworzące kolekcję uznane zostały za polskie straty wojenne. W 1967 r. strona niemiecka zwróciła część kolekcji obejmującą około 300 obiektów, co otworzyło drogę do dalszej rewindykacji. Niestety, zabytki etnograficzne z kolekcji zakupione przez muzea w Hamburgu i Kolonii zostały zniszczone w wyniku działań wojennych. Dopiero kilka lat temu okazało się, że ocalała jeszcze duża grupa obiektów i że znajdują się one w Getyndze. Resort kultury rozpoczął wówczas działania restytucyjne, dzięki czemu w 2016 r. powróciły one do Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Proces restytucji kolekcji miał zaś swoją kontynuację. Działania podejmowane przez stronę polską umożliwiły odnalezienie w Grassi Muzeum Etnograficznym w Lipsku kolejnej części łódzkiej kolekcji etnograficznej. We współpracy z muzeum udało się ją zidentyfikować i zinwentaryzować. 

Kolekcja etnograficzna łódzkiego muzeum jedną z najcenniejszych w kraju

Z Lipska do Łodzi powróciły kolejne 124 obiekty i 14 fotografii z tej kolekcji. Obiekty te pochodzą w większości z Ameryki Środkowej, ale też Azji Wschodniej i Afryki. Są wśród nich cenne gliniane figurki, narzędzia, instrumenty muzyczne, amulety czy elementy ubioru. Nie doszłoby do tego ważnego dla polskiego dziedzictwa narodowego wydarzenia, gdyby nie życzliwa i pełna otwartości postawa strony niemieckiej. Dzięki udanej współpracy z Saksonią w ostatnich latach z niemieckich zbiorów publicznych powróciły do Polski: obraz Francesco Guardiego „Schody Pałacowe” – do Muzeum Narodowego w Warszawie, średniowieczny rękopis „Sermone Scripti” – do Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz dwa osiemnastowieczne meble w stylu chińskim – do Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

Przykład odzyskania zbiorów przedwojennych z łódzkiego muzeum jest tym bardziej istotny, że dotyczy nie pojedynczych obiektów, ale całych grup. Utracone zabytki na nowo zostaną scalone w jedną kolekcję. W 1967 r. powróciło do Polski około 300 obiektów, w 2016 r. – 330, a teraz – 124. W znaczący sposób wzbogacą i uzupełnią one zbiory łódzkiego muzeum czyniąc jego kolekcję etnograficzną jedną z najcenniejszych w Polsce. Warto też przypomnieć, że restytucja łódzkiej kolekcji była tematem wystawy „Utracone – Odzyskane. Ciąg dalszy…” zorganizowanej w 2017 r. przez Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi. Towarzyszyła jej publikacja „Utracone –  odzyskane. Katalog zbiorów odzyskanych z Getyngi”.