28 lutego wszedł na ekrany hollywodzki film Georga Clooneya z gwiazdorską obsadą. Opowiada on o losach grupy alianckich historyków sztuki, którzy wyruszają na wojnę aby ratować z wojennej pożogi dorobku światowej kultury.

W rzeczywistości Monuments men byli grupą 350 kobiet i mężczyzn z 13 krajów, którzy w większości zgłosili się na ochotnika do służby w powołanej w 1943 r. Sekcja Zabytków, Dzieł Sztuki i Archiwów MFAA (Monument, Fine Arts and Archives) Program MFAA zakładał ratowanie z wojennej pożogi dorobku światowej kultury. Początkowo chodziło wyłącznie o zmniejszenie zniszczeń, głównie dewastacji kościołów, muzeów i innych ważnych zabytków. Następnie, po przekroczeniu granicy niemieckiej, żołnierze jednostki zajęli się przede wszystkim lokalizacją oraz odzyskiwaniem arcydzieł i dóbr kultury skradzionych przez hitlerowców z terenu całej Europy. Należy podkreślić, że podczas okupacji naziści przemieścili ponad pięć milionów dzieł sztuki.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w grupie tej znalazł się również jeden Polak – Karol Estreicher młodszy. Od początku drugiej wojny światowej był on głęboko zaangażowany w ochronę dóbr kultury. Już we wrześniu 1939 r. z kościoła mariackiego w Krakowie, młody krakowski historyk sztuki organizował ewakuację figur z  ołtarza Wita Stwosza. Zaraz po tym via Węgry podążył do Francji. Tam, a następnie w Londynie, jako sekretarz premiera RP na uchodźstwie, gen. Władysława Sikorskiego, zaangażował się w opracowywanie strat kultury polskiej pod okupacją niemiecką. Kierował wówczas 8-osobowym zespołem tworzącym Biuro Rewindykacji Strat Kulturalnych przy Ministerstwie Prac Kongresowych w Londynie. Wraz ze współpracownikami zbierał informacje przesyłane drogą kurierską przez archiwistów, muzealników i bibliotekarzy z okupowanego kraju oraz przekazywał je w formie opracowań i raportów rządom alianckim na Zachodzie. Pierwszy taki raport powstał już na początku 1940 r. i odnosił się do strat zadanych przez okupanta niemieckiego w 1939 r. W okresie od listopada 1942 r. do kwietnia 1943 r. Estreicher podróżował do Stanów Zjednoczonych, podejmując wysiłek zrelacjonowania sojusznikom tragicznej sytuacji naszego kraju. Jego sprawozdania dotyczące niemieckiej grabieży dzieł sztuki w Polsce stanowiły również jeden z impulsów do powołania sekcji MFAA. Końcowym efektem prac było opublikowanie w języku polskim i angielskim w 1944 r. (pod redakcją K. Estreichera) liczącej ponad pięćset stron książki pt. Straty kultury polskiej. Katalog strat kultury polskiej pod okupacją niemiecką 1939-1944. Oprócz działań dokumentacyjnych brał on udział w ewakuacji skarbów kultury polskiej z zajętego przez Niemców Paryża do Anglii. Estreicher przetransportował w ładowni statku handlowego “Chorzów” służącego do przewozu węgla, zespół arrasów wawelskich zgromadzonych przez króla Zygmunta Augusta oraz najcenniejszych obiektów ze skarbca wawelskiego, w tym szczerbca.

Dzięki wytrwałości i odwadze Karola Estreichera, udało się odzyskać ołtarz Wita Stwosza, zbiory jagiellońskie i obrazy z Muzeum książąt Czartoryskich, m.in. “Damę z Gronostajem” Leonarda da Vinci. Wszystkie te skarby sprowadził w 1946 r. do Polski w 26 wagonach pociągu rewindykacyjnego z Monachium.